گر روایات اسلامی را ملاک قرار دهیم سبک زندگی بسیاری از مردم در باره خوردن، اسلامی نیست. چرا که هیچگاه حد و اندازه را رعایت نمی کنند و زمان و مکان برایشان اصلا مهم نیست.
حقیقت آن است که بسیاری از ما بدون توجه به عواقب نداشتن برنامه غذایی، خود را در معرض انواع بیماریها قرار می دهیم. با پرهیز از پرخوری و دقت در امر تغذیه و توجه به گوارش و معده می توانیم جلوی بسیاری از بیماریها را بگیریم. برخی از بزرگان گفته‌اند: خداوند تمام پزشکی را در یک آیه از قرآن، جمع کرده است و پیامبر (صلوات الله عليه وآله)، همه را در یک جمله. اما آن آیه این است که فرموده: كُلُوا وَ اشْرَبُوا وَ لا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لا یُحِبُّ الْمُسْرِفین ؛ از نعمتهاى الهى بخورید و بیاشامید، ولى اسراف نكنید كه خداوند مسرفان را دوست نمى دارد(1)
و پیامبر اکرم (صلوات الله عليه وآله) هم تمام پزشكى را در یك جمله، خلاصه كرده و فرموده اند: المعدة بیت كل الداء و الحمیة رأس كل دواء و اعط كل بدن ما عودته ؛ شكم خانه هر بیمارى و پرهیز اصل هر داروست و بدن را از آنچه بدان معتاد كرده اى محروم مگردان.
تدبیر در تغذیه
امام رضا علیه السلام هم در این زمینه می فرماید: فالجسد بهذه المنزلة و بالتدبیر فی الا غذیة و الا شربة یصلح و یصح و تزکو العافیة فیه؛ پس بدن به منزلت یک قطعه زمین است و با تدبیر عاقلانه ای که در خوراک و نوشاب بکار می رود صحیح و سالم می ماند و نیروی سلامتی در آن زیاد می گردد.
امام رضا علیه السلام در جایی دیگر درباره دقت در تغذیه می فرماید: دقت کن ببین چه چیز با تو و معده ات سازگار است و بدنت تحمل آن را دارد و چه غذاها و آشامیدنی هایی را می گوارد، همان را برای خودت برگزین و غذایت قرار ده. بدان که هر یک از این طبایع چیزهایی را دوست دارد که با آن سنخیت و سازگاری داشته باشد، پس چیزی را انتخاب کن که با بدنت سازگار است. هر کس بیش از اندازه غذا بخورد سودش نرسانده و هر کس نه کم و نه زیاد بلکه به اندازه بخورد، آن غذا به او سود می رساند.(2)
اعتدال در تغذیه
در روایات اسلامی ضمن هشدار به پرخوری آمده است که عادت به پرخوری انواع دردها را به همراه دارد و بهترین رمز سلامتی آن است که انسان با وجود اشتها به غذا از آن دست بکشد. حقیقت آن است که زیاده روی در رسـانـدن غـذا بـه بـدن ضرر و مفسده زیادی در بر دارد.
امام رضا(علیه السلام )پرخوری را باعث تبدیل بدن به باتلاقی می داند که انواع بیماریها و ناراحتی ها در پی دارد.
امام رضا (علیه السلام ) همچنین در باره ترک عادت زیاده خوری می فرماید: هر کس غذای افزون از اندازه بخورد، این غذا او را سودی نمی رساند، و هر کس به اندازه بردارد، این غذا او را تغذیه می کند و سود می رساند. روش پسندیده برای تو، آن است که از هر یک از انواع غذا ،در فصل ویژه آن، بهره بگیری.
در حالی که هنوز مقداری میل داری، از غذا دست بکش، چرا که این کار، به خواست خداوند، برای بدن سلامت آورتر، برای عقل ذکاوت بخش تر، و برای خود انسان مایه سبکی افزون تر است.(3)
نخوردن شام ممنوع
کارشناسان هیچگاه ترک یک وعده غذایی را توصیه نمی کنند بلکه کنترل و رعایت رژیم غذایی را تجویز می کنند. امام رضا(علیه السلام ) می فرماید: « غذا خوردن در آغاز شب باعث آرامش و خواب خوش می شود.» و در حدیثی دیگر امام رضا علیه السلام از نخوردن شام نهی کرده اند. آن حضرت می فرماید: شب حتما غذا بخورید، اگر چه مقدار کمى نان باشد، چون باعث قوت جسم مى شود.
و در جای دیگر می فرماید: «شامگاه حتماً چیزی بخورید اگر چه یک لقمه نان و یک جرعه آب باشد.»
امام رضا(علیه السلام ) همچنین در مورد اهمیت وعده غذای شب می فرمایند: « اگر می خواهی همیشه با نشاط و سر دماغ باشی تا می توانی از شام شب بکاه و سبک به رختخواب برو!» و درجایی دیگر می فرمایند: «در بدن آدمی رگی است به نام “عشا” . وقتی انسان شام نمی خورد این رگ تا صبح وی را نفرین می کند و می گوید: خدا تورا گرسنه و تشنه نگه دارد همانگونه که مرا گرسنه و تشنه نگه داشتی…. پس هیچکس شام را ترک نکند گرچه یک لقمه غذا یا آبی باشد.»
خلاصه آنکه تدبیر در تغذیه و رعایت اعتدال و پرهیز پرخوری و جلوی شکم خود را گرفتن مایه سلامتی و راحتی انسان است تا آنجا که رسول ختمی مرتبت ، پیامبر اسلام(صلوات الله عليه وآله) که خدای ادب بود، با این همه ملکات اخلاقی، وقتی شخصی از اصحاب در حضورش، آروغ زد، حضرتش، شرط حیا را کنار نهاد و بدو فرمود: كمتر بخور! شایسته نیست انسان آنقدر بخورد كه وقتی در جمع دیگران نشسته آروغ بزند: «أقْصِر من جشائك فإنّ أطول الناس جوعاً یوم القیامة أكثرهم شبعاً فى الدنیا» گرسنه ترین افراد در قیامت كسانی هستند كه در دنیا سیرترین افراد بودند.(4)
پانوشتها:
اعراف/31
طب و بهداشت از امام رضا (علیه السلام ) ، ص 21
طب الامام الرضا علیه السلام ،صفحه 14
وسائل الشیعه، ج 16، ص 410.
سلام عالي بود موفق باشيد